کاخ خورشید بنای شاخص تاریخی ـ مذهبی شهرستان کلات است، فرضیه‌های متعددی در رابطه با کاربری این اثر تاریخی مطرح می‌شود، اما آنچه به این عمارت هویت می‌بخشد، کتیبه‌ای قرآنی متشکل از آیات سوره نبأ بوده که فرضیه مقبره بودن این بنا را تقویت می‌کند.

کاخ خورشید شهر کلات، بنایی تاریخی و مربوط به دوره افشاریان است که بر فراز بناهای کهن‌تری از دوره ایلخانی ساخته شده است و اهداف متعددی برای ساخت آن توسط متخصصان مطرح می‌شود که با توجه به وجود کتیبه قرآنی، رسم‌بندی‌ها، شکل کلی سازه و قیاس آن با ابنیه مشابه و معاصرش، فرضیه مقبره بودن این بنا قوت بیشتری می‌گیرد.

مسجد امام اصفهان

مسجد امام اصفهان یکی از زیباترین و برجسته‌ترین آثار معماری ایرانی است. ساخت این بنا که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع است از سال 1020 هجری در عصر شاه عباس اول آغاز شد. نام یکی از برجسته‌ترین معماران ایرانی یعنی استاد «علی اکبر اصفهانی» به عنوان معمار مسجد در سردر باشکوهی که با کاشی‌های معرق نفیس آذین شده و در کتیبه‌ای که به خط ثلث بر زمینه‌ای لاجوردی نگاشته شده، به چشم می‌خورد. مسجد امام به شیوه‌ی چهار ایوانی ساخته شده است و در دو سوی شبستان اصلی در جنوب مسجد، دو مدرسه قرار دارد.

در ایران مساجد زیادی از دیرباز تا الان ساخته شده و در ساخت بعضی از این مساجد معماری بی‌نظیری به کار رفته است که تحسین همگان را به دنبال دارد. مسجد شیخ لطف الله اصفهان، مسجد گوهرشاد، مسجد نصیرالملک شیراز و ... از نمونه های بارز این معماری بی نظیر هستند.

پس از فروپاشی سلسله ساسانیان و ورود اسلام به ایران زمین ساخت مساجد آغاز شد. در سه قرن نخستین حکومت اسلامی در ایران، مساجد به شیوه‌ای بسیار ساده و به پیروی از معماری ساسانی ساخته می‌شد و زادگاه اولین نمونه‌های معماری اسلامی ایران در خراسان بوده است. با ما همراه باشید تا برخی از این مساجد را بصورت مختصر مرور کنیم.

تاریخچه اولین حمام ها

تاریخچه اولین حمام ها در خارج از ایران طبق اسناد کتبی موجود، به بیش از دو هزار سال پیش از میلاد عیسی مسیح (ع) برمی گردد. به استناد کتب تاریخی موجود، جزیره ای به نام کرت دو هزار سال پیش از میلاد مسیح از چنان تمدن والایی برخوردار بود که تمامی منازل مسکونی (اعم از خانه ثروتمندان و فقرا) مجهز به حمام آب گرم روان بودند.

حمام، در تاریخ ایران قدمتی سه هزار ساله دارد. نظافت و پاکیزگی از دیرباز جزو اصول و آیین اعتقادی و مذهبی ایرانیان به شمار می رفت. غسل کردن در آیین زرتشتی، یکی از شروط شرکت در مراسم های مذهبی بود. قدمت ساخت حمام در ایران به پیش از دوره فرمانروایی هخامنشیان برمی گردد. پس از اسلام آوردن ایرانیان، حمام کردن به عنوان یکی از فرایض دینی مورد توجه ایرانیان قرار گرفت.

فرض کنید مشتری برای درب ورودی مجتمع تجاری شیشه سکوریت سفارش داده است .ولی اندازه های شیشه همخوانی ندارد و در واقع اندازه ها درست و دقیق نبوده است.

تهویه مطبوع، شرط اساسی ایجاد شرایط آسایش در ساختمان است. تهویه ساختمان به دو صورت طبیعی و مصنوعی تأمین می گردد. در این مطلب قصد داریم به طور خلاصه به تهویه مطبوع، مزیت و ضرورت تهویه هوای محل زندگی و … بپردازیم.

به طور کلی ایجاد تهویه طبیعی در ساختمان، به اختلاف فشار هوای میان سطوح خارجی و داخلی بنا بستگی دارد. تهویه هوا، علاوه بر ایجاد شرایط آسایش و بالا بردن سطح بهداشت محیط داخلی ساختمان، موجبات صرفه جویی در مصرف انرژی را فراهم می آورد. تأثیرات تهویه طبیعی در ساختمان به طور کلی به دو دسته تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم، تقسیم می شوند.

تأثیر مستقیم

–تأثیر بر دمای محیط و تعیین میزان رطوبت سطوح داخلی ساختمان

گاهی مواقع یک درب می تواند سردرد بزرگی در طراحی پروژه باشد. به یک نمای مستمر و ممتد و تمیز فکر کنید... وجود یک در وسط نما می توانید وضوح طراحی را از بین ببرد. یک درب حتما نباید از پنل های چوبی یا دستگره های برنجی باشد که ما به طور عرف از آنها بهره می بریم. اما چه میشد اگر درب به طور کامل از دیدگان ما ناپدید گردد؟ همه ما نسبت به مسیرها و اتاق های مخفی در خانه هایمان آشنایی داریم. اما برای اینکه بتوانیم آن فضای مخفی را درست تعریف کنیم، درب ورود و خروج هم باید مخفی شود.

آکوستیک

میزان صدای موجود، چه از محیط پیرامون یا از فعالیت‌های درونی یک فضا تأثیر مهمی بر آسایش افراد ساکن می‌گذارد. از این رو موضوع آکوستیک در فضایی که انسان در آن زندگی یا فعالیت می کند بسیار بااهمیت است.

آکوستیک چیست؟

عمده تلاش در این موضوع حذف صداهای غیرمفید و نامطلوب است. یکی از مشکلات عدیده در بحث آکوستیک فضا، پدیده رزونانس (تشدید) است که معمولا این پدیده در فضاهای وسیع‌تر به‌ویژه در سالن‌های سینما، سخنرانی و آمفی‌تئاترها اتفاق می‌افتد. این پدیده فیزیکی در یک فضای همگانی اتفاق می‌افتد که در آن امواج صوتی پس از تولید از یک منبع، در محیط منتشر می‌شوند و پس از برخورد با جداره‌ها تولید گره و شکم می‌نمایند که در نقاط گره صدا به‌صورت قوی و در نقاط شکم، ضعیف شنیده می‌شود.

استفاده از آب برای گرم نگه داشتن خانه مزایای فراوانی از جمله کاهش خطر سوختگی و مسمومیت های ناشی از گازگرفتگی مخصوصاً مونو اکسید کربن را داراست اما این سیستم ها بعد از مدتی مخصوصاً در شهرهایی که سختی آب بالاست از کار خواهند افتاد چرا که بعد از مدتی تاسیسات ولوله کشی با گرفتگی روبرو خواهند شد و شاهد سرد شدن خانه ها و اتلاف انرژی خواهیم بود.

سفید (نور)

رنگ سفید معنای عالم روح و فرشتگان را دارد. در سفر پیغمبر(ص) به معراج، وی بعد از گذر از عرش مجید، همه فرشتگان و اسب رفرف که وی را به ملاقات خدا برد را سفید توصیف می نماید. به همین خاطر در مساجد، آیات با رنگ سفید در زمینه لاجوردی نوشته می شود.

رنگ گندمگون آجر

اگر گچ سفید و سفیدکاری نماد روح باشد، رنگ گندمگون آجر (کرم قهوه ای) می تواند نماد جسم باشد و ایوانهای فیروزه ای و سفید وسط نمای ساختمان نماد حرکت از جسم به روح.

لاجوردی

رنگ آسمان شب. مومن سحرخیز این رنگ را دوست دارد و با آن آرامش می یابد. در حقیقت این رنگ انسان مومن عارف را به یاد نماز شب می اندازد. البته از نظر روان شناسیِ رنگ نیز این رنگ آرامش بخش است.

همانطور که در بخش قبلی گفتیم، مسجد “Basuna” واقع در مصر توسط گروه معماری Dar Arafa طراحی و به اجرا رسیده است. مسجد مصر بنایی ساختار شکن نسبت به بافت کهنه منطقه Sohag محسوب می شود. که جلوه تازه بودن آن نسبت به بافت قدیمی این منطقه خود نمایی می کند. این مسجد در منطقه ایی خاکی و پر سر و صدا قرار گرفته و به یک گورستان و ساختمان های مسکونی اشرافیت دارد. که همگی تحت تاثیر رفت و آمد احشام در خیابان ها هستند.

مشخصات کلی این پروژه عبارتند از:

    معمار : گروه معماری  Dar Arafa

    مکان پروژه : مصر

    معمار اصلی :   Waleed Arafa

    مساحت پروژه : 4843.76 فوت مربع

    سال ساخت : 2019

مسجد باسونا پروژه ای ساختارشکن نسبت به بافت کهنه منطقه سوهاگ به شمار می رود که جلوه نوی آن نسبت به بافت کهن این بخش از مصر خودنمایی می کند. مسجد باسونا در منطقه ای پر سر و صدا و گرد و خاکی، مشرف به یک گورستان وساختمان های مسکونی می باشد که همگی تحت تاثیر رفت و آمد احشام در خیابان ها قرار دارند. جاده های خالی، بازارهای موقت هفتگی و سیرکولاسیون شهری قدیمی، از موارد تاثیرگذاری می باشند که بر روی پروژه مسجد تاثیرگذار خواهند بود. یکی از مهم ترین تاثیر عوامل فوق، تعبیه ورودی اصلی به بخش عبادتگاه مسجد بود.

طراحی ساختمان مسجد می بایست آرامش، صلح و هارمونی را به کاربران خود ارائه دهد. به همین دلیل چند نیاز ضروری را باید به بافت و طراحی مفهومی مسجد اضافه کند. این راه حل بسته به تعبیه دیوار دولایه (دیوار دو جداره آجری با فضای خالی بین دو پوسته) داشت که فقط یک پنجره در آن قرار می گرفت که رو به گورستان قرار داشته، که با یک سیستم سقف هیبریدی پوشش شده بود. 

بحث گروهی پیرامون نظام طبقاتی حاکم در دوران ساسانی نکات جالبی را مطرح می کرد که یکی از آنها تناسب بین این نظام کاستی و ساختار سلسله مراتبی شهر است. بنابراین دانش، شهر گور، شهری کاملاً ساخته ساسانیان است. همچنین مسائل مطرح شده در مورد فضای مرکزی شهر بسیار قابل تامل بود. مسائلی در مورد ارتباط منار با سازه های دیگر (اگر وجود داشته اند)، کاربری آن محدوده، ارتباط منار با چهارطاقی باقی مانده از شهر باستانی و دلیل عدم تقسیم بندی فضای مرکزی شهر.

مساله مهم دیگر، دلیل ساخت منار بود. در ادامه چند کاربری متصور برای منار که در بحث گروهی ذکر شدند، آورده شده است:

 -با توجه به کاربری منارهای امروزی که نوادگان این منار باستانی محسوب می شوند، آیا این سازه در حکم شاخص و راهنمایی برای بنایی مهم در پیرامون خود بوده است؟ و اگر اینگونه بوده چرا بنا در نقطه مرکزی شهر ساخته شده و این بنای مهم در کنار آن قرار گرفته؟ رابطه این دو سازه چگونه بوده؟ آیا همجوار بوده اند یا جدای از هم؟

آنچه از شهر گور باقی مانده مناری است که در نقطه مرکزی شهر ساخته شده و چند تپه خاکی که روزگاری البته حصارهای خشتی شهر را شکل می داده اند. با وجود باقی مانده های این منار مرتفع در میان این دشت وسیع، مسلماً اولین حسی که در ادراک فضا درگیر می شود، حس بینایی است که این منار خشتی با هر کاربری که پیش از این داشته، امروز حکم راهنمایی را دارد که مخاطب را مستقیم به میانه شهر گور می کشاند. منار مرتفع با زمینه ای از کوههای اطراف و خط آسمان باشکوهشان و همنشینی زیبای آبی آسمان صاف و رنگ اُکر خاک، تصویری است که بدون مزاحمت بصری و پیوسته و مدام دیده می شود. حس شنوایی اما در آرامش همه سکوت را جذب می کند و گهگاهی صدای باد که در میان محصولات زمینهای کشاورزی می پیچد.